DEMİR EKSİKLİĞİ NEDEN ÖNEMSENMELİ?
Eylül ayı geldi ve şehre dönüş başladı. Yeni ay ve yeni mevsimde sağlığınıza önem vermeniz gerektiğini bir kez daha hatırlamaya ne dersiniz? Özellikle yorgunluk, halsizlik, el ve ayaklarda üşüme gibi belirtilerle kendini gösteren demir eksikliğinin yaygın görülen semptomlarından bahsedelim istedim. Vücudumuzun temel minerallerinden ve birçok metabolik süreçte rol oynayan demir eksikliğine dikkat etmemizde fayda var. Dünyada en sık rastlanılan kansızlık türü olan demir eksikliği, kadınların %35’inde, erkeklerin ise %20’sinde ortaya çıkan önemli bir sağlık problemidir. Gebe kadınlarda ise bu oran %50’ye kadar çıkmaktadır.Demir, oksijeni akciğerlerden vücuda taşıyan kırmızı kan hücrelerinin bir bileşeni olan hemoglobinin yapılmasına yardım eder. Anemi, yani kansızlık olarak karşımıza çıkan tablo ise kırmızı kan hücrelerindeki düşüşten kaynaklanır.
Yetersiz demir alımı sonucu demir eksikliği nedenleri;
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
Demir yönünden zengin olan et, karaciğer ve diğer sakatatların tüketilmediği vejeteryan beslenme şeklidir (Bitkisel gıdalarda yeterli miktarda demir bulunmasına rağmen, bulunan form vücutta zayıf şekilde değerlendirilebilir. Hayvansal kas yapısındaki miyoglobin ise çok kolay emilebilir demir içerir.).
Vücuttan demir kaybı sonucu eksiklik nedenleri;
•Adet kanamalarının şiddetli olması
Mide ülseri, hemoroid, kaza gibi nedenlerle aşırı kan kayıplarının ortaya çıkması
Aşırı egzersiz yapılması nedeniyle idrar ve terle demir gibi mineral ve diğer eser elementlerin kaybında artış olmasıdır.
Yukarıda sayılan nedenlere ek olarak aşağıdaki faktörler demir eksikliğine neden olabilir:
•Mide asit salgısının yetersiz olması
•Mide ya da onikiparmak bağırsağında ülserler olması
•Mide ya da ince bağırsağın bir kısmının operasyonla alınması
•Vücuda alınan demirin, çölyak gibi hastalıklar nedeniyle bağırsaklar tarafından yeterli düzeyde emilim olmaması
•Kalıtsal demir eksikliği
•Emilimi bozan ilaçların kullanımı
Demir eksikliği belirtileri ise;
•Artan yorgunluk
Çok yorgun hissettiğiniz, yataktan kalkmak istemediğiniz zamanlar artarsa bu durumun altında demir eksikliği yatıyor denilebilir. Çünkü yorgunluk, vücudunuzun oksijenin vücutta taşınmasına yardım eden hemoglobin adı verilen proteini yapmak için ihtiyaç duyduğu demirin yoksunluğu nedeniyle oluşur. Yeterli hemoglobin yoksa dokularınıza ve kaslarınıza daha az oksijen ulaşır. Kalbiniz, oksijenden zengin kanı vücudunuzda dolaştırmak için daha çok çalışmak zorunda kalır ve bu da yorgunluğunuzun sebeplerinden olabilir. Bununla birlikte demir eksikliği çeken birçok insan, konsantre olma zorluğunun yanı sıra düşük enerji seviyeleri yaşayabilir. Elbette yorgunluk genellikle yoğun, modern yaşamın normal bir parçası olarak kabul edildiğinden, tek başına bu semptomla demir eksikliğini teşhis etmek zordur.
•Baş ağrısı
Baş ağrısının birçok nedeni olmasına rağmen sık, tekrarlayan baş ağrıları ve baş dönmesi demir eksikliği belirtisi olabilir. Yapılan araştırmalar kadınlarda bu semptomun daha yaygın olduğunu gösteriyor. Demir eksikliği ve baş ağrısı arasındaki bağlantı hâlâ tam anlamıyla belirlenmese de beyne yeterli oksijen ulaşmaması baş ağrısının nedenlerinden olabilir.
•Cilt sağlığı
Normalden fazla saç dökülmesi yaşıyor ve cilt problemleriyle mücadele ediyorsanız demir eksikliğine dikkat etmenizde fayda var. Demir eksikliği sırasında cilt ve saç, kandaki oksijenin azalmasına bağlı olarak bu durumdan etkilenebilir. Demir eksikliğinin çok daha az görülen bir belirtisi, kırılgan tırnaklardır.
Genellikle ilk işaret, kolayca kırılan ve çatlayan tırnaklar olarak karşımıza çıkar.
BESLENMEDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Demir, birçok besinde doğal olarak bulunur. Hayvansal kaynaklı besinlerden alınan demir (emilim oranı yaklaşık yüzde 25), bitkisel kaynaklı besinlerden alınan demire (emilim oranı yaklaşık yüzde 5) göre daha kolay emilir.
Demir içeren gıdaları beslenme planınıza dâhil edin. Kırmızı et ve kümes hayvanları, ıspanak ve lahana gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru üzüm ve kayısı gibi kuru meyveler, baklagiller, deniz ürünleri, yağlı tohumlar, sakatat gibi gıdalar, demir içeren besinlere örnek verilebilir.
Demir emilimini artırmak için C vitaminini unutmayın. C vitamini vücudunuzda demirin daha iyi emilmesine yardım edecektir. Mevsim meyve ve sebzeleri en iyi C vitamini kaynaklarıdır; sofranızdan eksik etmeyin.
Öte yandan, fazla miktarda tüketildiğinde demirin emilimini engelleyen ve demir eksikliğini tetikleyebilen bazı besinlere de dikkat etmek gerekir. Bunlara çay, kahve, süt ürünleri ve tam tahıllar gibi kalsiyum içeren gıdaları örnek verebilirim. Bu besinler mümkünse demir içeren besinlerle birlikte tüketilmemelidir. Özellikle demir eksikliği anemisi yaşıyorsanız demir içeren besinlerle bu besinlerin tüketim sıklığını gözden geçirmeniz ve demir içeren besinlerle bir arada tüketmemeniz çok daha önem taşır.