Melih Cevdet Anday Kimdir?

MELİH CEVDET ANDAY KİMDİR?

1915'te İstanbul'da doğdu. 1936 yılında Ankara Gazi Lisesi'nden mezun oldu. Oktay Rifat ve Orhan Veli okul arkadaşlarıydı.

1938'de sosyoloji öğrenimi için Belçika'ya gitti. İki yıl sonra II. Dünya Savaşı çıkınca zorunlu olarak yurda döndü.

1942'den başlayarak Ankara'da Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü'nde danışmanlık, Ankara Kitaplığı'nda memurluk, gazetecilik yaptı. Daha sonra İstanbul'a yerleşti. "Akşam", "Büyük Gazete", "Tanin" ve "Cumhuriyet" gazetelerinde fıkra yazarlığı, sanat sayfası yöneticiliği yaptı, denemeler yazdı.

1954'te başladığı İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro Bölümü fonetik-diksiyon öğretmenliğinden 1977'de emekli oldu. 1964-1969 arasında TRT Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundu. 1979'da UNESCO Genel Merkezi Kültür Müşaviri olarak Paris'e gitti.

"Ukde" adlı ilk şiiri 1936'da Varlık dergisinde çıktı. İlk şiirlerinde hececilerin biçim ve tema özelliklerini benimsedi. Gizemci denebilecek bir duyarlılıkla nesneleri sıralayan, çevresine çocuksu bir şaşkınlıkla bakan bu şiirlerin ayırıcı yanı, uyaklı yazılmalarına rağmen uyağa bağlı olmamaları.

Orhan Veli ve Oktay Rifat'la ortak eserleri "Garip"teki (1941) şiirlerinde çocuksu şaşkınlığın bilince dönüştüğü, uyakların aşıldığı ve ölçünün kırıldığı görülür. Bu ilk dönem şiirlerinde yer yer Dadaizm'den etkiler hissedilir ama belirleyici değildir.

Başlangıçta çocukluktan beri arkadaş olduğu Orhan Veli ve Oktay Rifat'la aynı şiir çizgisinde yürüdü. Ama Veli ve Rifat'tan "duygu" bakımından ayrıldı.

Şiirlerinde duygu, düşünceyle gelişir, hatta düşünceyi hazırlar. Düşünce ögesi duygularını hep ayrıntıdan kotarır.

"Telgrafhane" ve "Yan Yana" kitaplarındaki şiirlerle bu kez, toplum ve insan değerlerini savunan, kavgacı bir şiire yöneldiği dikkat çekti.

Duyguya toplumu da eklediği bu dönem kitaplarından "Yan Yana" sakıncalı bulunup toplatıldı ama beraat etti.

Lirizme karşı çıkmasına rağmen, toplumsal güçlüklerin içe akışı olarak gördüğü bu unsuru şiirlerinde kullanmaktan geri durmadı.

1960 sonrası şiirinde bu kez mitolojik unsurlar görülmeye başlandı. "Kolları Bağlı Odysseus" (1963) ile başlayan bu süreçte, Anadolu'daki eski Yunan kültürü ile yaşadığımız tarihsel ve güncel koşullar arasında bir metafor kurmayı istedi.

1975 sonrası eserlerinde yeni sorularla yeni arayışlara yönelmek isteyen bir şairin aynı zamanda bir filozofun ve halk ermişinin sesi duyulur. Mitologya serüvenine Doğu kültürleri unsurlarını da katmaya başlar. Şiirindeki bu gelişme denemeleri ve romanlarında da hissedilir.

Takma Adları

Anday, eserlerinde kendi adı haricinde şu takma adları da kullanmıştır: Yaşar Tellidede, Niyaz Niyazoğlu, A. Mecdi Velet, M. C. A., H. Mecdi Velet, Yaşar Tellidere, Gani Girgin, Zater, Yaşar Tellioğlu

Melih Cevdet Anday'ın Eserleri

Şiir Kitapları:

• Garip (1941, Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte)
• Rahatı Kaçan Ağaç (1946)
• Telgrafhane (1952)
• Yanyana (1956)
• Kolları Bağlı Odysseus (1962)
• Göçebe Denizin Üstünde (1970)
• Teknenin Ölümü (1975)
• Sözcükler (1978, toplu şiirler)
• Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981)
• Tanıdık Dünya (1984)
• Güneşte (1989)
• Yağmurun Altında (1995)
• Yalan
• Rahatı Kaçan Ağaç
• Şinanay

Şiir Çevirileri:

• Annabel Lee - Edgar Allan Poe
• Atlının Türküsü - Federico Garcia Lorca
• Ben de - Langston Hughes
• Bir Zenci Kızın Türküsü - Langston Hughes
• Çayhane - Ezra Pound
• Gece. Şehir Uyumuş. - Aleksandr Blok
• Hürriyet - Paul Éluard
• Kanun - Wystan Hugh Auden
• Pan Öldü - Ezra Pound
• Şiir Sanatı - Paul Verlaine

Roman Çevirisi:

• Buz Sarayı (1973 - Tarjei Vesaas)
• Babalar ve Oğullar (1983 - Turgenyev)

Romanları:

• Zifaftan Önce (1957 - Murat Tek adıyla)
• Yağmurlu Sokak (1959 - Murat Tek adıyla)
• Dullar Çıkmazı (1962 - Murat Tek adıyla)
• Bir Gecede Üç Erkek (Murat Tek adıyla)
• Aylaklar (1965)
• Gizli Emir (1970)
• İsa'nın Güncesi (1974)
• Raziye (1975)

Şiir Üzerine Yazıları:

• Anlamın Anlamı
• Çağlar Geçiyor
• Şiir Üzerine
• Şiirin Vazgeçilmez Üç Dönemi
• Şiirin Anlamı
• Uzun Şiir - Kısa Şiir
• Yarın Düşüncesi

Tiyatro Oyunları:

• İçerdekiler (1965)
• Mikadonun Çöpleri (1967)
• Yarın Başka Koruda
• Dikkat Köpek Var
• Ölüler Konuşmak İster
• Müfettişler (1972)
• Ölümsüzler (1984)

Ödülleri:

• 1970 TRT Roman Armağanı (Gizli Emir ile)
• 1973 TDK Çeviri Ödülü (Buz Sarayı ile)
• 1976 Yeditepe Şiir Armağanı (Teknenin Ölümü ile)
• 1978 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Sözcükler ile)
• 1981 İş Bankası Büyük Ödülü (Ölümsüzlük Ardında Gılgamış ile)
• 1984 Enka Sanat Ödülleri (Mansiyon - Ölümsüzler ile)
• 1991 TÜYAP Onur Ödülü
• 2000 Aydın Doğan Vakfı Şiir Ödülü