"Yarın ‘26 Eylül Dil Bayramı’!"

Cumhuriyet yazarlarından Meriç Velidedeoğlu, bugünkü yazısında "Yarın ‘26 Eylül Dil Bayramı’!" başlıklı konuyu kaleme aldı.

GÜNDEM 25.09.2020, 20:29
"Yarın ‘26 Eylül Dil Bayramı’!"

Evet, öyle değerli dostlar; günümüz iktidarınca son verilip noktalanan “26 Eylül Dil Bayramı”nın dolaysiyle yok edilen “Türk Dil Kurumu”nun yaratıcısının “Nüfus Cüzdanı”nda yazlı olduğu gibi “Kemal Atatürk” olduğu bilinir.

Ayrıca “Gazi” sanının da halkının verdiği bir “unvan” olduğu, “Mustafa”nın da matematik öğretmeninin “adı” olduğu hep bilinir.

“Unvanlar”ın, “lakaplar”ın, “Nüfus Cüzdanı”na yazılmadığı da...

Bu kısa anımsatmadan sonra bugünkü yazıya geçebiliriz.

“32 yıl” önce “26 Eylül” günü gazetemiz Cumhuriyet’in ikinci sayfasında “Dil Bilincimiz Üzerine” başlıklı bir yazım yayımlanmıştı:

Roma İmparatorluğu’na ikinci başkent olarak Bizans (İstanbul) kurulup buraya yerleşince, Doğu saraylarının birçok gelenek ve göreneğinin Romalılarca benimsendiğini tarihçi E. Gibbon’un, bu konudaki yapıtında uzun uzun anlattığından söz edilir.

Doğu’dan alınanlar arasında E. Gibbon’a göre en kötüsü Latin dilinin arılığını bozan ‘sıfatlardır’sıfat sözcükleridir ki, bunları dil ustası Çiçeroya da Augustus duysa tiksinerek reddederdi.

Hemen hemen her toplumun kendi dilinin üstünlüğüne inanmasını, başka dil konuşan bir kimseye kolayca hiç konuşmasını bilmiyormuş gibi bakmasını, dil uzmanları doğal buluyorlar.

Nitekim ‘Rusça’da Almanların ‘Nemtysy’, yani ‘dilsiz’ diye adlandırılmasındada aynı kanı geçerli.

Kimi topluluklarda dil bilinci öyle bir aşamaya varabilir ki, dili yaşamla eş görebilirler. Buna örnek ‘Ubıh Halkı’nın, Ubıhların davranışıdır. Bir ‘Kafkas’ halkı olan Ubıhlar, Rus Çarlık Yönetimi’nin acımasız baskısıyla karşılaşınca, bu durumu içlerine sindiremeyip topluca karşı çıkmışlar.

‘Hase’ adını verdikleri yurt meclisinde kendi dilleri ‘Ubıhça’yı bırakıp komşu ‘Abzakalar’ın dilini konuşmaya karar vermişler. Bu davranışın tarihte görülen, üstün düşman kuşatması karşısında halkı ile birlikte kendini yakan kentlerden bir ayrımı olmasa gerek.

Bize gelince değerli dostlar, dilimiz karşısındaki tutumumuz, ‘Göktürkçeden günümüz Türkçesine gelinceye değin değişik aşamalar gösterir.

Göktürkçe belgelerde dilin yabancı sözcüklere karşı kendini korumasının şaşılası düzeyde olması, sanki Göktürklerin dillerini titizlikle korudukları izlenimini vermektedir.

Ayrıca o yüzyılda üstün bir kültür olan Çin ile her türlü alışverişe karşın, Göktürkçenin bundan etkilenmemesi bu görüşü bir bakıma kuvvetlendirmektedir.

Öyleki, Türklerin İslamlığı benimsedikleri ilk yıllarda da Türkçenin benliğini koruduğu, yabancı sözcüklerden uzak durduğu söylenebilir.

Bunun en belirgin kanıtı o çağlarda (X. yüzyılda) yapılan ‘Kuranıkerim’ çevirisinde, yüzlerce dinsel kavrama Türkçe karşılıklar bulunmasıdır.

Ne ki daha sonraları dilimize tüm kurallarıyla iyice yerleşen Arapçanın yanında Farsça sözcüklerin de günlük dile girdikleri görülür.

16. yüzyılda bu ‘ikili’ inanılmaz boyutta dilimizi tutsak edecekti.

Bu ikilinin, Arapça ile Farsçanın durumuna, bu dilleri kullananların tutumuna şöyle bir baksak diyorum.

Arap düşünür ve yazarları daha 16. yüzyıldan başlayarak, Batı’nın kültür yaşamındaki yapıtlarını dillerine çevirmek için kimi sözcüklere, deyimlere Arapça karşılıklar buluyorlardı, örneğin: ‘Microscope’ karşılığı ‘michar’, ‘telescope’ karşılığı ‘mikrâb’, ‘dynomometre’ karşılığı ‘mikva’, ‘ressamlık’ için ‘risamet’, ‘posta’ için ‘berid’, ‘radyo’ için ‘mizya’ gibi.

Farsçada da, ‘bisiklet’e ‘düçerha’, ‘gazete’ye ‘rûznâme’, ‘kültür’e ‘ferhenk’ gibi.

Evet, böyle diyorlarmış değerli dostlar...

Bizde, günümüzde Devlet’in başındaki, halka ‘Arapça’ atasözler söylemeye özen gösterir, Türkçeleri yokmuş gibi...

Ne ki, “Türkçe’yi kavramak Okyanus’u kucaklamaktır!” diyen bilim adamlarımız da var...

Yorumlar (0)
14
açık
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 04:55
Güneş 06:17
Öğle 12:42
İkindi 16:13
Akşam 18:58
Yatsı 20:14