Birleşmiş Milletler kuruluşu olan Gıda ve Tarım Örgütü’nün oluşturduğu FAO Gıda Fiyat Endeksi (FFPI) gıda ürünleri sepetinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişiminin ölçüsüdür. 2014-2016 yıllarında her bir grubun ortalama ihracat paylarına göre ağırlıklandırılmış ortalama beş emtia grubu fiyat endeksinden oluşur. Bunlar hububat, yağ, süt ürünleri, şeker, et ürünlerinden oluşmaktadır.
Öncelikle genele bakacak olursa; Gıda ve Tarım Örgütü’nün 7 Ocak 2021 tarihinde Roma’da yaptığı açıklamada; FAO Gıda Fiyat Endeksi, Aralık ayındaki ek kazançların ardından 2020’de üç yılın en yüksek seviyesini gördüğü belirtiliyor.
Yine aynı kurumun yaptığı FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi ise aralık ayında da artarak Eylül 2012’den bu yana en yüksek seviyeye ulaştığı açıklandı. Aşağıda özellikle son 12 ayda fiyat seviyesini gösteren bir tablomuz bulunmaktadır.
Bu tabloda görüleceği üzere küresel ayçiçek yağı fiyatları Mart 2021’de ton başına 847 dolardan Kasım 2021’de 1348 dolara varmıştır. Yani tam olarak 10 ay içerisinde yüzde 60 küresel pazarda fiyatlar artmış.
KÜRESEL YAĞ FİYATI NEDEN ARTIYOR?
Bu artışta palm yağı üreten (ayçiçek yağı ile alternatif) başlıca ülkelerde devam eden arz sıkışıklığının yanı sıra, uluslararası ticaretin Endonezya’daki ihracat vergilerindeki keskin artıştan etkilenmesi de eklendi.
Yani rekoltenin az olması nedeniyle ülkeler kendi pazarlarına ürün tedarik etmek için ihracatı azaltma girişiminde bulundu bunu da ihracata ek vergi koyarak gerçekleştirdi. Buna Rusya’daki benzer durum da eklendi.
Rusya, Ukrayna’dan sonra dünyanın en büyük ikinci ayçiçeği tohumu üreticisidir. Türkiye ana alıcısıdır.
Interfax ajansı, 9 Kasım’da bir pazar kaynağına atıfta bulunarak Rusya’nın 2021 ilk çeyreğinden itibaren ayçiçeği tohumu ihracat vergisini mevcut% 6,5’ten % 30’a yükseltmeyi düşündüğünü bildirdi. Bu konu, Rusya’nın ekonomik kalkınması ve entegrasyonu konulu hükümet komisyonunun dış ticarette koruyucu önlemler, gümrük tarifesi ve tarife dışı düzenleme alt komitesinin toplantısında tartışıldığı ifade edilmesiyle küresel fiyat artışlarına tuz biber ekilmiş oldu.
Ayrıca Arjantin’de hem ezme faaliyetlerini hem de liman lojistiğini etkileyen uzun süreligrevler nedeniyle diğer bir alternatif olan uluslararası soya yağı fiyatlarının da kısmen yükselmesi ayçiçek yağı ve muhtelif yağ türevlerinin fiyatlarının artmasına sebep olduğu ifade edilmektedir.
Uluslararası hurma yağı fiyatları da art arda yedinci bir ayda yükseldi ve bu, başlıca üretici ülkelerdeki arz sıkışıklığının devam etmesini yansıtıyor.
Türkiye yağ fiyatlarındaki bu dramatik artış ile beraber kurlardaki dalgalanmanın getirmiş olduğu fiyatlama etkisiyle berber bu süreçten daha fazla etkilenmiştir.
Ancak üreticilerin kur nedeniyle arttırdığı fiyatları, kurun yüzde 15 civarı gerilemesi ile aşağı çekmesi temel gerektir. Bu bile yağ fiyatları üzerinde çok ciddi bir rahatlama sağlayacaktır. Bu nedenle kısa vadeli çözüm olarak yağ fiyatlarında fiyat artışlarının geri çekilip çekilmediğinin kontrolü için denetim uygun olabilir.
Orta ve uzun vadede neler yapılmalı ise ayrı bir makale konusudur. Onu da önümüzdeki haftalarda ele alacağız.
Umarız küresel çapta kuraklığın azaldığı ve rekoltenin arttığı bir sezon geçiririz. Salgından sonra bir de kuraklıkla mücadele etmekten Allah bizleri korusun.